Jako szachiści-amatorzy często zadajemy sobie pytanie: jaki element gry trenować, aby grać lepiej w szachy? Odpowiedź na pytanie można skwitować w mój ulubiony sposób: to zależy! I to od wielu czynników. Naszego poziomu zrozumienia szachów, naszego poziomu widzenia motywów taktycznych, umiejętności ataku i obrony i wielu innych aspektów królewskiej gry.
Ulepszaj każdy aspekt swojej gry dzięki analizie własnych partii szachowych
A jest taka czynność, która pomaga to wszystko trenować w tym samym czasie. To analizowanie własnych partii szachowych. Jakkolwiek samo granie w szachy budzi wiele emocji w trakcie gry, tak analiza partii na pierwszy rzut oka nie wydaje się ekscytująca nic a nic. Wydaje nam się tak z kilku powodów. Po pierwsze, analizowanie własnych partii dotyczy przeszłości. Do pewnych rzeczy nie chcemy wracać. Zwłaszcza jeśli doznaliśmy dotkliwej porażki. Nie chcemy rozdrapywać starych ran. Ponieważ jednak szachy to gra umysłów, analiza naszych własnych partii potrafi powiedzieć nam bardzo dużo zarówno o naszych umiejętnościach, jak i podejmowanych przez nas decyzjach przy szachownicy.
Kluczowe jest nastawienie do analizowania partii szachowych
Mój bardzo dobry kolega powiedział mi kiedyś: albo wygrywasz, albo się uczysz! Inne znane powiedzenie, które funkcjonuje w sporcie to: sukces jest marnym nauczycielem! Wszyscy wielcy sportowcy mogą to potwierdzić. Zwykle nie badamy przyczyn, które doprowadziły do tego, że coś osiągnęliśmy. Po prostu celebrujemy zwycięstwo i przechodzimy nad tym do porządku dziennego. To jednak na własnych błędach można się najwięcej nauczyć. Ponieważ stale chcemy poprawiać jakość i siłę naszej gry, powinniśmy być żywotnie zainteresowani uczenia się na swoich niepowodzeniach.
Czego może nauczyć nas analiza własnych partii szachowych?
Analiza własnych partii może wskazać wiele obszarów, które mogą wymagać poprawy. Mogą pojawiać się błędy, które są niewielkie i stosunkowo łatwo je wyeliminować. Mogą pojawiać się również błędy pojawiające się cyklicznie. Jeśli taka sytuacja ma miejsce, to popełnianie tego błędu może wynikać z tego, że w danym aspekcie gry w szachy towarzyszą nam jakieś błędne przekonania. I to one popychają nas w te same błędne obszary i powodują, że popełniamy ten sam błąd ciągle od nowa.
Analizowanie własnych partii może również ujawnić jakieś tendencje, które mamy. W zależności od tego czy są dobre, czy złe, możemy pewne zachowania promować i podtrzymywać, a te negatywne eliminować z naszej praktyki szachowej.
W twoich partiach szachowych jest wszystko, nad czym musisz pracować
Twoje partie składają się z debiutu, gry środkowej i końcówek. Masz tam występowanie motywów taktycznych i możliwości ich wykorzystania. Masz sytuacje, w której rywal stwarza Ci groźby i sposób, w jaki na nie reagujesz. Masz planowanie i realizację twojego planu. Masz plan rywala i grę przeciwko temu planowi. Masz typu pozycji, które rozgrywasz dobrze, średnio i całkiem słabo. Masz sytuacje, gdy rywal gra z przewagą i musi ją zrealizować. Są sytuacje, gdy ty masz przewagę i musisz ją zrealizować. Są tez pozycje równe, gdzie trzeba spróbować ograć rywala. To wszystko tam jest i znacznie więcej.
A co ciekawe, niezależnie od poziomu, na jakim teraz jesteś. Dopiero zaczynasz grać w szachy? Te wszystkie wspomniane elementy są w twoich partiach szachowych. Masz kategorię regionalną – to wszystko jest w twoich partiach. Jesteś utytułowanym zawodnikiem – to wszystko jest w twoich partiach. Potencjał to twojego dalszego szachowego rozwoju leży w twoich partiach.
Jakie partie szachowe analizować?
Najlepiej grane tempem klasycznym. Tam jest po prostu więcej czasu na myślenie i podejmowanie lepszych decyzji przy szachownicy. Jeśli idziesz na swój pierwszy turniej (nie masz żadnej kategorii), to nie obowiązuje Cię zapis partii. Mimo tego zachęcam Cię, abyś go prowadził. Może przegrasz kilka partii na czas, ale zawsze będziesz mieć materiał do analizy i poprawy swojej siły gry. Z czasem zapis partii stanie się obowiązkowy, dlatego warto te zapisy gromadzić a później analizować.
Jeśli grasz przez internet warto analizować partie szybkie. Grane tempem 10+5 lub 15+10. Warto grać partie z dodatkiem czasowym, bo wtedy ryzyko przegranej na czas znacznie spada. Partie internetowe zapisywane są automatycznie na platformie na której grasz – to oszczędza sporo czasu, dlatego partia szybka tempem 15+10 przez Internet może trwać tyle samo lub dłużej, co partia klasyczna na żywo w tempie 30+0.
Nie polecam analizowania partii blitzowych, typu 3+0, 3+2 czy nawet 5+0 lub 5+3. W tym tempie zawodnicy zwykle popełniają sporo błędów i grają poniżej swojej faktycznej siły gry. Jeśli masz mało czasu na zastanowienie zwykle wykonujesz jakiś ruch, bo nie masz czasu na szukanie dobrego ruchu.
Jak analizować partie szachowe?
Warto do tego wykorzystać albo którąś z popularnych platform szachowych takich jak lichess.org czy chess.com wprowadzając swoje partie i zachowując jako partie do analizy. Jeśli mamy program szachowy typu Chessbase można robić to w tym programie. Można również założyć specjalny zeszyt (najlepiej formatu A4), gdzie będziemy analizowali własne partie.
Po każdym ruchu warto wprowadzać swoje komentarze i przemyślenia. Można je formułować odpowiadając sobie na pytania:
- Co dany ruch zmienia na szachownicy?
- Jaka jest groźba rywala? (jeśli jakąś stworzył?)
- Czy ja lub rywal mamy niebronione figury?
- Czy nasz ruch niczego nie podstawia?
Możemy też pisać o tym, co nam się podoba w danym ruchu naszym i rywala, a co nie. Jeśli widzimy, że popełniliśmy błąd to zastanówmy się:
- Dlaczego go popełniliśmy?
- Co mogliśmy zrobić lepiej?
- Jaki inny ruch mógł być dla nas lepszy?
Początkowo nasze analizy nie będą bardzo rozbudowane. Jednak gdy nasza siła gry będzie rosnąć, może pojawić się w analizach więcej spostrzeżeń, wniosków, pomysłów. Z pewnością to przyniesie możliwość wyeliminowania błędów w przyszłości, a przez to poprawi również naszą siłę gry.
Analizować partie szachowe z komputerem czy bez komputera?
Nie polecam, zwłaszcza na początku swojej przygody z szachami, analizować swoich partii z komputerem. Silniki szachowe dają nam wartościową ocenę pozycji, ale nie tłumaczą, z czego ona wynika. Odpowiadają na pytanie: jaka jest wartościowa ocena pozycji, ale nie odpowiadają na pytanie: dlaczego taka jest? Komputer nie podaje powodów, przyczyn, czy elementów pozycji, które uzasadniają tę ocenę i z tego punktu widzenia ta ocena jest mało użyteczna. Ocena komputera nie pomoże nam w przygotowaniu i realizacji planu gry.
Lepiej analizować partie z kolegą/koleżanką, którzy grają lepiej od nas i są w stanie wytłumaczyć nam to, co się dzieje w pozycjach z naszych partii. Albo z trenerem szachowym, jeśli takiego mamy. Może zawodnicy z naszego lokalnego klubu szachowego zechcą wspólnie przeanalizować partie z nami? Mocniejsi gracze zwrócą uwagę na pewne aspekty naszej gry, czego nie zrobi żaden komputer. Analiza naszych partii powinna bowiem bazować przede wszystkim na zrozumieniu. Jeżeli coś rozumiem, to łatwiej nam się w danej dziedzinie poruszać. Nie inaczej jest z szachami. Analiza naszych partii to kopalnia wiedzy o nas samych i ogromny potencjał do rozwoju naszych szachowych umiejętności.
