Istnieje takie stare szachowe powiedzenie – „szachy to w 99% taktyka”. Nie jestem przekonany co do tego procentowego udziału. Chodzi raczej o to, aby podkreślić ogromne znacznie znajomości, odnajdowania i wykorzystywania motywów taktycznych w swoich partiach. Zwłaszcza na niższym poziomie zdecydowana większość partii rozstrzyga się przez taktykę.
Znajomość motywów taktycznych w szachach
W wyniku operacji taktycznej, zwinnej kombinacji, czy poświeceniu pionka lub figury zawodnik może zyskać przewagę materialną, lub przewagę pozycyjną. Dzięki nim ostatecznie wygrywa partię. Dlatego warto rozwijać swoja intuicję szachową i wyczucie taktyczne. Na dobre operowanie taktyczne składają się; znajomość motywów taktycznych, odnajdywanie motywów taktycznych w trakcie partii i wykorzystywanie motywów taktycznych.
Nie zawsze te motywy taktyczne występują. Na samym początku partii nie ma ich w ogóle. Jednak już po kilku ruchach pionami i wyprowadzeniu figur do gry mogą się już pojawić. Najpowszechniej występującym motywem jest motyw bicia. Występuj gdy figury i pionki pojawiają się w swoim zasięgu. Warto poznać również inne najczęściej występujące motywy, takie jak: niebroniona figura, rentgen, podwójny atak, związanie, odciągnięcie obrońcy, przerwanie komunikacji, aby wiedzieć, czego szukać.
Znajdowanie motywów w partii szachów
Świadomość tego, co składa się na występowanie danego motywu pomaga szukać go w partii. Do poszukiwań potrzebna jest koncentracja i uważność. Jeśli wiemy, z czego składa się danym motyw, to możemy wypatrywać go na szachownicy. Dobrym przykładem jest motywem niebronionej figury. Jeśli jakaś figura nie jest broniona przez pionka lub inną figurę, to mamy do czynienia z tym motywem. To znak, że może występować okazja do taktycznego uderzenia.
Wykorzystywanie motywów taktycznych w partiach szachowych
Kolejną kwestią jest możliwość wykorzystania takiego motywu. Tu już trzeba sobie zadać odpowiednie pytania i trochę policzyć. Czy dany motyw działa? Jeśli nie działa, to co musi się wydarzyć, aby zadziałał? Co przeszkadza w tym, aby dany motyw taktyczny zadziałał na naszą korzyść? Jeśli już to znajdziemy (np. wrogi skoczek broni pola, z którego możemy zrobić widełki naszym skoczkiem na nieprzyjacielskiego króla i hetmana), to wtedy warto rozważyć eliminację obrońcy i najpierw zbić skoczka).
Jak trenować szachowe umiejętności taktyczne?
Rozwiązywanie zadań taktycznych
Jest kilka metod treningu taktycznego. Szczególnie polecane jest rozwiązywanie zadań taktycznych. Na początku mogę to być po prostu maty w 1 ruchu. Później proste maty w 2 ruchach, przez bardziej złożone, aż do matów w 3-4 posunięciach. Te ostatnie potrafią być czasami stosunkowo trudne.
Kolejnym typem zadań są zadania z danego motywu taktycznego. Przykładowo zadania z wykorzystaniem podwójnego ataku. Można znaleźć takie zbiory zadań na popularnych platformach szachowych w internecie. Są również specjalne książki do treningu taktyki szachowej.
Jakie zadania warto wybierać?
Raczej zadania łatwe i robić je dokładnie. Okazuje się bowiem, że w większości partii decyduje prosta taktyka. Albo nam coś umknęło i rywal to wykorzystał (niebroniona figura), albo sam coś podstawił w dwóch posunięciach. Tego typu zadania mają nie tylko rozwijać nasze umiejętności liczenia wariantów, ale przede wszystkim wyostrzać zmysł taktyczny – znajomość motywów, poszukiwanie motywów i ich wykorzystanie.
Poszukiwanie motywów taktycznych we własnych partiach szachowych
Analizie swoich partii poświęcimy osobny tekst. Tu chcę się skupić na analizowaniu partii pod kątem występowania motywów taktycznych. Często zawodnicy, którzy rozwiązują sporo zadań i są w tym naprawdę nieźli, mają problem w przełożeniu zadań na swoje partie. Skarżą się na to, że dobrze liczą, ale te spektakularne motywy w ich partiach nie występują. Nic bardziej mylnego. Te motywy tam są, trzeba je tylko dostrzec. Może nie być ich dużo – 4-5 sytuacji w partii po naszej stronie, tyle samo po stronie rywala. Czasami po prostu nie wszystkie 3 elementy jesteśmy w stanie poskładać w całość w trakcie partii. Przeanalizuj swoją ostatnią partię rozgrywaną tempem klasycznym albo szybkim. Skup się na jednym motywie – np. motywie niebronionej figury. Zaskoczysz się, jak wiele razy pionek lub figura pozostały bez obrony.
Im masz większość świadomość dostępnych i najczęściej występujących motywów taktycznych i im łatwiej je odnajdujesz, tym łatwiej będzie Ci je wykorzystać. Do tego potrzeba jednak treningu. Rozwiązuj zadania, analizuj własne partie, ucz się na błędach swoich i swoich rywali. A zobaczysz, że twoje wyczucie taktyczne znacznie się poprawi.
